- Çok sık görülen yaralanmalar
- Acil hastaların yaklaşık % 10
- Sık görülen spor yaralanmalarından
- Genç populasyonda daha sık
Yaralanma esnasında ayağın pozisyonuna göre farklı tipleri mevcut. En sık olan ayak bileğinin içe doğru dönmesi sonucu, dış yan bağların yaralanmasına bağlı, tekrarlayan burkulmaların olduğu inversiyon( içe dönme) yaralanmalarıdır. Burkulmanın şiddetine göre, bağlar önden arkaya doğru hasar görmektedir.
En sık yakınmalar olarak
- Özellikle koşma yada zıplama esnasında gelişen travma
- Travma esnasında hissedilen ses veya kopma duygusu
- Travma sonrasında hemen gelişen şişlik ve ağrı
- Yük vermede hissedilen zorluk
- Daha önce geçirilmiş burkulmalar ifade edilir
Ağrıya rağmen yürüyebilen hastalarda lateral ligament lezyonu, ayağının üzerine hiç basamayan hastalarda kırık ya da eklemin çıkığını düşünmeli, bunların ayrımı için mutlaka bir ortopediste başvurulmalıdır.
Ayrıca muayenede burkulma ile birlikte olan problemlerde değerlendirilmelidir. Bu amaçla ayak bileğin üstünde dize kadar olan bölge ve ayak muayene edilmelidir.
- Kondral kırıklar
- Osteokondral kırıklar
- Sinir yaralanmaları ( yüzeyel peroneal sinir)
- Peroneal ve posterior tibial tendon yaralanmaları
- Sindesmoz-subtalar gibi diğer bağ yar.
- Jones kırığı
Muayenede Ayak bilek burkulmalarına yol açan anatomik faktörler iyi değerlendirilmelidir.
Akut( yeni) burkulmalarda konservatif tedavi (Fonksiyonel tedavi):
Muayene ile ilave problemi olmayan hastalarda fonksiyonel tedavi uygulanmalıdır.
- RICE( rest,immobilization, cold,elevation)( istirahat, buz tatbiki , kompresif bandaj, yüksekte tutmalı)
- Direkt buz teması olmamalı
- İlk 48 saat şart
- Elastik bandaj
- NSAİD
Ağrı ve şişlik azalmaya başlayınca;
- Aircast- softcast vs ile yük verme
- 2. haftadan sonra ayak bilek çevresindeki fleksör- extansör-evertör ve invertör kasları güçlendirme
- Propriosepsiyon( derin duyu eğitimi) eğitimi başlanmalıdır.
Hasta sporcu ve bağın yapıştığı kemikten büyük bir parça kopartarak ayrılması söz konusu ise cerrahi tedavi yapılabilir.
Tekrarlayan ayak bileği burkulmaları
Ayak bilek burkulmalarının %10-60 ( 40) kronik hale gelir.
- Sık burkulma
- lokal hassasiyet minimal
- Engebeli yüzeylerde koşmada zorlanma
- Ani yön değiştirmede zorluk
- Sıçradıktan sonra yere inişte güvensizlik
- Ayak bilekte boşalma hissi
- Tekrarlayan ağrı, şişlik
- Güçsüzlük
Talar tilt tesi karşı tarafa göre 5 dereceden fazla bir fark varsa. (13-15 derece üstü) bağlarda bir sorun vardır ve konservatif tedaviye yanıt vermiyorsa ameliyat edilmelidir.
Tekrarlayan ayak bile instabilitelerinde ayak bileği ekleminde, vücudun ve eklemin pozisyon hissini algılayan sinir uçlarında tembellik oluşmaktadır. Sinir uçlarındaki bu tembellik nedeniyle burkulmayı engelleyen kaslar devreye girememektedir. Egzersiz ile bu sinir uçlarının normal çalışması sağlanarak burkulma önlenmeye çalışılır. Bu tedavi etkili olmuyorsa ameliyat ile tedavi çözümlerine geçilmelidir.
- Kas güçlendirme egzersizleri
- Peronealler
- Ön ve arka grup kaslar
- İntrensek kalar
- Proprioseptif egzersizler
- Uygun program ile 6-12 haftada normale dönüş mümkün
Tanımlanmış pek çok ameliyat yöntemi vardır. Bağın anatomik olarak tamiri şu an için en sık kullanılan yöntemdir.